Kemeraltı’nın modern yüzü bu kitaplarda

Yüzlerce yıl İzmir’in rahmetini tarihi çarşısında çoğaltan Kemeraltı’nı daha farklı bir gözle ve bilinmezlikleriyle deneyimlemek isteyenleri “Kemeraltı’nın Yüzleri”, “Yaşayan Kemeraltı Rehberi” kitapları bir ortaya getiriyor.

Yaklaşık 20 gün evvel raflarda yerini alan kitaplar şimdiden meraklılarının gözdesi haline gelirken kitabın muharrirleri Cumhuriyet periyodundan sonra birinci kez bu türlü ayrıntılı bir araştırma yapıldığını ve her İzmirlinin kendisinden kesinlikle bir modül bulduğunu belirtti. 

Her gün binlerce esnafın kepenk açtığı ve 2500 yıllık tarihiyle dünyanın en büyük ve en eski açık hava çarşısı Kemeraltı’nı kent arşivine katarak okuyucularla buluşturan İzmir Büyükşehir Beldiyesi, “Kemeraltı’nın Yüzleri”, “Yaşayan Kemeraltı Rehberi” kitaplarıyla meraklılarına tarihi değerinin yanı sıra, çarşının kuruluşundan kaybolan mesleklere, sektörel değişimlerden sinemalara, kitabevlerine, eczanelere kadar farklı dallara ait bilgilere yer veriyor.

Prof. Dr. Melek Göregenli’nin hazırladığı ve bir çok müellifim makalelerinin yer aldığı “Kemeraltı’nın Yüzleri” kitabında tarihi çarşının ve kültürel çeşitliliğin izleri bahis alınırken Doç Dr. Melda Yaman ve Dr. Erkin Başer’in hazırladığı “Yaşayan Kemeraltı Rehberi” kitabında da Kemeraltı’nın çok daha âlâ tanınmasını amaçladı. 

Kemeraltı İzmir’dir

Kemeraltı sokaklarının sürekli çok renkli, çok sesli, çok nefesli olduğunu söyleyen İzmir Büyükşehir Belediye lideri Tunç Soyer, “İzmir’in toplumsal, kültürel ve ticari hayatına istikamet veren, kentimizin gelişimine ivme kazandıran Tarihi Kemeraltı Çarşısı, dün olduğu üzere bugün de kentin en kıymetli kültür varlıkları ortasında yer alıyor. İzmir’in 8500 yıllık engin kültürünün bir simgesi olan Kemeraltı Çarşısı’nı korumak ve tanınırlığını artırmak için büyük bir kararlılıkla çalışıyoruz. Yaptığımız altyapı yatırımlarıyla Kemeraltı’nı hak ettiği altyapıya ve estetiğe kavuşturduk. Kemeraltı Çarşısı’nın turizm potansiyelini arttırdık, rehberler eşliğinde ziyaretçilerimize açtık. Kemeraltı’nın UNESCO Dünya Mirası Süreksiz Listesi’ne girmesini sağladık. Yaşayan bir Kemeraltı sözü verdik, esnafımızla birlikte Kemeraltı’na can verdik. Elinizdeki bu kitap, Kemeraltı’nın çok daha yeterli tanınması için hazırladığımız pahalı bir çalışma. Kemeraltı’nın tarihi, iktisadi ve kültürel mirasının yanı sıra tarihi çarşının dünü, bugünü ve gündelik ömrüne ait izler kitabımızda yer alıyor. Kitabımızla Tarihi Kemeraltı’nın kapsamlı bir envanterini sunarken sizler için çarşının binlerce yıllık tarihinde unutulmaz bir seyahatin kapılarını aralıyoruz. Uzman akademisyenler ve araştırmacıların yazılarıyla birlikte, Kemeraltı esnafıyla, sivil toplum kuruluşlarının temsilcileriyle söyleşiler de bu kitabımızda yer alıyor. Kemeraltı’nı bugüne kadar tahminen de hiç görmediğiniz fotoğraflarla sunan kitabımızı, Türkçe ve İngilizce olmak üzere iki lisanda yayınladık. Kemeraltı’nın bin yıllara tanıklık eden kültürel çeşitliliği içerisinde herkesin kendinden bir kesim bulacağına tüm kalbimle inanıyorum. Hepinize, rehber kitabımız eşliğinde Kemeraltı’nda keyifli bir keşif diliyorum. Kemeraltı İzmir’dir” sözlerini kullandı. 

Kemeraltı’nın bugün ki fotoğrafını çektik

Yaklaşık 2 yıl süren araştırmalar sonucunda “Yaşayan Kemeraltı Rehberi” kitabına hayat verdiklerini tabir eden Dokuz Eylül Üniversitesi öğretim vazifelisi Dr. Erkin Başer, “Bu tıp çalışmalar Cumhuriyetin birinci yıllarında ve öncesinde hazırlanmıştı. 1926’dan beri bütün çalışmalar olabildiğince yüzeyseldi. Birinci kere en azından Kemeraltı çarşısında tüm esnaf ve çarşı üzerinde bu türlü derinlemesine bir araştırma yapılarak imar kayıtlarından bölgede ne kadar dükkan, esnaf, zanaatkar, tarihi eser, harabe, boş alan varsa kaydını çıkarttık. Pek çok şahıstan kent belleğine dair telaffuzlar aldık. Esnaf ve alışveriş profili çıkardık. 20 röportaj yaptık. Kemeraltı’nın dönüşümü ve tarih boyunca eski kent ile günümüzü kıyasladık. Yayımladığımız bu kitapla Kemeraltı’nın bugünki fotoğrafını çektik” dedi.

Kemeraltı hiç ölmeyecek bir kamusal alan

Kemeraltı’nın kent için çok büyük bir kıymete sahip olduğunu lisana getiren Dr. Başer, “Sadece belediyenin değil sivil toplum kuruluşlarının, derneklerin, vatandaşların Kemeraltı’nı yaşatması son derece değerli. Böylesine tarihi bir kıymet kaybedilmemeli. Belediyeler de yayınladığımız kitabı 5 yılda bir güncelleyerek eski İzmir’i yine yaşatmalı. Kent belleğine sahip çıkmalı. Kemeraltı’nın Cumhuriyet öncesi çok kültürlü bir yapısı vardı lakin neredeyse günümüzde bu yapı kalmadı. Museviler ve Levantenler artık farklı bir ticaretle uğraşıyor. Ve onlardan öğrenilen meslekler yaşatılmıyor. Artık çocuklar saat tamiri, kunduracılık yapmıyor. Zanaatkar yetişmiyor. Birçok üretici, el personelliği olan meslekleri artık fabrikasyona bıraktı. Kemeraltı’nın birçok nedenle yaşatılması gerek. Kemeraltı’nda o kadar büyük dönüşümler yaşansa da Kemeraltı hiç ölmeyecek bir kamusal alan.  Kültürel çeşitlilik eksilmesine karşın Türkiye’de çok kültürlü tarihî belleği içerisinde barındıran ender yerlerden biri Kemeraltı” diye konuştu. 

Çok kolektif bir eser çıktısı oldu

“Yaşayan Kemeraltı Rehberi” kitabını derleyen ve tıpkı zamanda  Kemeraltı’nın Yüzleri’nde makalesine yer verilen müellif Doç Dr. Melda Yaman ise “Kemeraltı’nın hem tarihi hem doğal dokusu ile bugünü geniş bir içerikte hazırlamaya çalıştık. Arkeologlar, kent plancıları, mimarlar, esnaflar kitabımıza çok katkıda bulundu. Eski tarihlerden bugüne Kemeraltı’nın hem genel seyrini hem de bugünkü değerini hatırlatmak istedik. Gördük ki İzmir’de yaşayan ve şehire turist olarak gelen herkesin anısında Kemeraltı var. Alışveriş için, sinema için, düğün- dernek işleri için herkesin yolu buraya düşmüş. O yüzden anıların çok büyük değeri var. Pek çok şeyi bu kitapla öğrendim. Kemeraltı’nda ne kadar varlıklı bir yaşantı olduğunu öğrendim. Benim için çok geliştirici çok öğretici oldu.  Her İzmirli’nin kesinlikle okuması gereken bir kitap. Bu kitapta çok fazla arkadaşın emeği var. Çok kolektif bir eser çıktısı oldu. Temel zanaatlar da Kemeraltı’nda şekillenmiş. Museviler, Müslüman Türkler orada var olmuş. Çok istikametli kültürler burada inşa edilmiş. Bugün içerisinde dönüşmüş bir yer haline gelmiş. Yeni nesiller için eski kıymeti manası silinse de tarihimiz için çok değerli bir yere sahip Kemeraltı. Bu yüzden mevcut tüketim alışkanlıkları değişirken Kemeraltı’nı korumak hepimize düşüyor. Kemeraltı’nın gece hayatını canlandırmak ve gece güvenliğini sağlamak birinci evvel yapacağımız işlerden biri olmalı” halinde konuştu. 

Kültürel çeşitliliğin simgesi Kemeraltı

Prof. Dr. Melek Göregenli’nin hazırladığı Fazilet Ömüriş, Esra Dabağcı, Yağmur Alkın, Dilek Karabulut, Melda Yaman, Şakir Çakmak, Akın Ersoy’un makalelerinin yer aldığı “Kemeraltı’nın Yüzleri”nde tarihi çarşının ve kültürel çeşitliliğin izleri mevzu alındı. Dünyanın en büyük açık hava alışveriş merkezi olarak tanımlanan Kemeraltı’ndaki klâsik mesleklere ve tarihi yapısında geçirdiği dönüşümlere dair bilgilerin yer aldığı kitapta, yüze yakın esnaf, sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri ve araştırmacılarla görüşmeler de yer aldı.

Kemeraltı’nın çok daha düzgün tanınması emeliyle hazırlanan çalışma, “Yaşayan Kemeraltı Rehberi” ismiyle yayımlandı. Türkçe ve İngilizce olarak iki lisanlı hazırlanan kitapta, Kemeraltı’nın kentin dünyaya açılan ve dünyadaki sayısız yeniliklerin İzmir’e ulaşma noktası olmasından bahsedildi. Melda Yaman ve Erkin Başer’in hazırladığı kitap; Ahmet Uhri, Erkan Serçe, Bozkurt Ersoy, Sultan Dayanıklılı Arap, Elif Yücebaş, İpek Özbek, Enriko Filipuçi, Akın Ersoy, Ertan Daş, Siren Bora, Melek Göregenli, İbrahim Alpaslan, Başak Ocak, Bülent Kıran’ın makalelerinden oluştu.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı